Energietransitie woongebouwen in Vlaanderen

In 2024 liet de Minaraad bij EnergyVille een studietraject lopen, dat in november 2024 uitmondde in het kennisdocument “Energietransitie Gebouwen in Vlaanderen – Doelmatig naar klimaatneutraal”. Dit kennisdocument was het voorwerp van een feed-back-bespreking met de werkgroep en diverse externe experts. Naar aanleiding van die studie en die nabespreking stelde de Minaraad een advies op eigen initiatief vast over het te voeren transitiebeleid voor woongebouwen in Vlaanderen.

De Raad roept de Vlaamse Regering op om in te zetten op vijf prioriteiten:

1. Houd rekening met de nieuwe EPBD, met zijn focus op decarbonisatie van gebouwen;
2. Breng de renovatieverplichting in lijn met het nieuwe gebouwlabel en de lange termijn;
3. Werk een defossiliseringskalender uit richting 2050 - met een concreet transitiepad en concrete tussendoelen;
4. Zet in op een (aan)gepaste (voor)financiering, zodat de renovatie-uitdaging haalbaar en betaalbaar wordt voor de doelgroepen;
5. Geef collectieve renovatie een gelijkwaardige beleidskans vergeleken met de beleidsaanpak gericht op individuele renovatie.

In het advies wordt er aan elke prioriteit één hoofdstuk gewijd: bij elk van die prioriteiten verstrekt het advies concrete aanbevelingen.

In het eerste hoofdstuk gaat de Minaraad in op de omzetting van de herziene Europese richtlijn inzake energieprestatie van gebouwen (Energy Performance of Buildings Directive of kortweg EPBD). De Minaraad neemt er akte van dat de EPBD een accentverschuiving doorvoert richting ‘decarbonisatie’ van gebouwen. Aansluitend zal er – op maat van elke doelgroep – voldoende gecommuniceerd moeten worden over het nieuwe label.

Bij het tweede hoofdstuk wordt de link gemaakt van de EPBD met de huidige renovatieverplichting. De Minaraad adviseert om deze renovatieverplichting af te stemmen op lange termijndoelen voor emissievrije gebouwen zoals fossielvrije verwarming in 2040 en koolstofneutrale gebouwen in 2050. Daarnaast suggereert de Raad om de EPC-labelpremie te versterken en het minimaal EPC-label in lijn te brengen met de nieuwe gebouwlabels in functie van een lange termijnpad. De Raad benadrukt dat het belangrijk is dat de betaalbaarheid van wonen gewaarborgd blijft voor verschillende doelgroepen.

In het derde hoofdstuk herhaalt de Minaraad zijn vraag om werk te maken van een defossiliseringskalender die de Europese deadlines in beeld brengt en verduidelijkt hoe we die in Vlaanderen zullen toepassen. De Raad stelt daarbij vast dat er op het Vlaamse niveau al enkele defossiliseringsmaatregelen en bijhorende deadlines werden vastgesteld, maar dat dat er voor de periode na 2025 geen nieuwe Vlaamse maatregelen worden voorzien. Daarom suggereert de Raad om te werken met een gefaseerde defossiliseringskalender, die rekening houdt met zowel de deadlines en lock-ins als zorgt vereiste de afstemming met stakeholders en de verschillende betrokken beleidsniveaus (Europees, federaal, Vlaams en lokaal).

Het vierde hoofdstuk focust op de financiering van het renovatiebeleid. Hierin vraagt de Minaraad om het volledige scala van ondersteunend renovatiebeleid te evalueren – met bijzondere aandacht voor input versus output/outcome, voor marktfalingen en voor het risico op Matheus-effect. De Raad suggereert om het grootste deel van het Vlaamse subsidiebeleid om te zetten naar een beleid gericht op het voorfinancieren van huishoudens met lage en gemiddelde inkomens enerzijds én op het verbeteren en uitbreiden van het sociaal huurwoningbestand anderzijds. Ook herhaalt de Minaraad haar vraag naar maatregelen die gericht zijn op het aantrekkelijker maken van koolstofvrij verwarmen, vergeleken met fossiele alternatieven.

In het laatste hoofdstuk pleit de Minaraad voor gelijke beleidskansen ten aanzien van collectieve renovaties. Ondanks toenemende beleidsaandacht sinds 2019, ontbreekt het in het beleid nog aan een echte collectieve aanpak en passende financiering. De Raad adviseert om collectieve renovatie juridisch te verankeren, concrete doelen te stellen, en koppelkansen te benutten. Daarnaast moeten data en tools beschikbaar worden gesteld, en structurele samenwerking tussen betrokken actoren worden bevorderd. Collectieve projecten moeten aantrekkelijker worden gemaakt door overheidsondersteuning en financiering, mogelijk met inspiratie uit succesvolle voorbeelden in Vlaanderen en Nederland.

Coördinator

: Naam	Stefanie Corens
: Functie	adviseur (klimaat- en energiebeleid)
: Organisatie	Minaraad
: E-mailadres	stefanie.corens@minaraad.be
: Telefoon	02 558 01 32